Πλήρης μεθοδολογία ανάπτυξης, ελέγχου και βελτιστοποίησης

Εμπεριέχει CD και Τετράδιο Ασκήσεων

EPN 1049
ISMN 979-0-69151-180-0

Σελίδες: 304
Μέγεθος: 210 x 297 mm

 

Από το Μουσικό και Εκδοτικό Οίκο «Παπαγρηγορίου- Νάκας» εξεδόθη το δεύτερο βιβλίο της σειράς «Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ» με τον τίτλο «Εγχειρίδιο Ακουστικών Δεξιοτήτων» Πλήρης μεθοδολογία ανάπτυξης, ελέγχου και βελτιστοποίησης.

Αποτελείται από 304 σελίδες και Τετράδιο Ασκήσεων από 70 σελίδες με συνοδευτικό CD που περιέχει 334 ηχητικά παραδείγματα και ασκήσεις.
Το βιβλίο είναι δίγλωσσο και η μετάφραση είναι του Στρατή Μηνακάκη, αποφοίτου του Κολλεγίου Διδάκτορα του University of Pennsylvania και καθηγητού Σύνθεσης και Θεωρίας της μουσικής στο New England Conservatory.

Πρόλογος

Η πρώτη βιωματική προσέγγισή μου στη μουσική έγινε μέσα από την ψαλτική τέχνη. Σπουδάζοντας Βυζαντινή μουσική γνώρισα από κοντά τις πρακτικές προϋποθέσεις για τη σωστή απόδοση μελωδικών γραμμών που συχνά εμπεριέχουν λεπτές διαστηματικές αποχρώσεις. Όταν αργότερα άρχισα να μελετώ ευρωπαϊκή μουσική η εμπειρία μου από το χώρο της Βυζαντινής Μουσικής με βοήθησε ιδιαίτερα. Και από τους δύο μουσικούς χώρους προσπάθησα, από πολύ νωρίς, να συλλέξω και να συστηματοποιήσω όλες τις πληροφορίες όσο καλύτερα μπορούσα, τόσο για τη δική μου συγκρότηση όσο και για την στήριξη των μαθητών μου. Συγκέντρωσα αυτή την εμπειρία και γνώση στο βιβλίο που έχετε στα χέρια σας.
Το «Εγχειρίδιο Ανάπτυξης Ακουστικών Δεξιοτήτων» αποτελεί μια ολοκληρωμένη μέθοδο που καλύπτει όλο το φάσμα της μουσικής εκπαίδευσης, από τις πιο απλές διαστηματικές σχέσεις μέχρι σύγχρονες τεχνικές. Η ύλη είναι χωρισμένη σε δύο μέρη: το πρώτο διαπραγματεύεται θέματα που αφορούν στην τονική και τροπική μουσική και το δεύτερο εισάγει στοιχεία από την ελεύθερη ατονική μουσική και το δωδεκάφθογγο σύστημα. Σε όλα τα επί μέρους κεφάλαια υπάρχουν ασκήσεις αυξανόμενης δυσκολίας. Κάθε είδος ασκήσεων προτείνει μεθόδους διδασκαλίας και εκμάθησης για δασκάλους και μαθητές, αντίστοιχα. Για τις πιο σύνθετες ασκήσεις ο μαθητής μπορεί να ασκείται αρχικά στη ρυθμική τους απαγγελία μέχρι να αισθανθεί απόλυτη εξοικείωση με τις ρυθμικές δυσκολίες της κάθε άσκησης.

Το πρώτο μέρος απαρτίζεται από τις ακόλουθες ενότητες:

• Αναγνώριση και εκφορά μελωδικών διαστημάτων
• Είδη διαστηματικών αλληλουχιών στο τονικό σύστημα (τρίχορδα, τετράχορδα, πεντάχορδα)
• Σχετικό Σολ-φα σύστημα
• Μελωδικές ασκήσεις στο τροπικό ιδίωμα
• Τριαδικές συγχορδίες, κάθετη και οριζόντια ανάπτυξη
• Συγχορδίες εβδόμης
• Εισαγωγή στη Λειτουργική Αρμονία
• Παρενθετικές δεσπόζουσες
• Ναπολιτάνικη συγχορδία
• Συγχορδίες αυξημένης 6ης

Το δεύτερο μέρος αποτελείται από τις εξής ενότητες:

• Ασκήσεις στο δωδεκάφθογγο και ατονικό ιδίωμα, με σταδιακή προσέγγιση όλων των διαστηματικών σχέσεων.
• Μελωδικές ασκήσεις με πιανιστική συνοδεία που αξιοποιούν υλικό από όλες τις επιμέρους ενότητες.

Εκτός από τις προτεινόμενες μεθόδους διδασκαλίας και εκμάθησης, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στους εξής τομείς:

Ανάπτυξη της εσωτερικής ακοής
Η εσωτερική ακοή αναφέρεται στη δυνατότητα αντίληψης του ηχητικού αποτελέσματος ενός μουσικού κειμένου χωρίς τη βοήθεια μιας εκτέλεσης. Από τα πρώτα βήματα, ο μαθητής πρέπει να προσπαθεί να «φανταστεί» το ηχητικό αποτέλεσμα κάθε άσκησης. Αυτή η ικανότητα μπορεί να αποκτηθεί σταδιακά και με ποικίλους τρόπους: για παράδειγμα, στις δίφωνες ασκήσεις ο μαθητής μπορεί να παίζει τη μία φωνή και να προσπαθεί να αναπαράγει με το εσωτερικό αυτί την άλλη.

Εξάσκηση απόδοσης των μελωδικών ασκήσεων χωρίς τη βοήθεια του πιάνου
Κάθε ενότητα περιλαμβάνει μελωδικές ασκήσεις οι οποίες μπορούν να εκτελούνται με την ανάλογη αρμονική συνοδεία, η οποία άλλωστε σε αρκετές περιπτώσεις υποδεικνύεται. Δεν πρέπει όμως, ο δάσκαλος ή ο μαθητής, όταν συνοδεύει τις ασκήσεις που απαγγέλει, να εκτελεί τη μελωδία.

Εξοικείωση με το θεωρητικό υπόβαθρο κάθε άσκησης
Η ανάπτυξη των ακουστικών δυνατοτήτων είναι άρηκτα συνδεδεμένη με τη δυνατότητα κατανόησης των μουσικών σχέσεων και δομών που διέπουν ένα μουσικό κείμενο. Για το λόγο αυτό, ο μαθητής θα πρέπει να είναι απόλυτα εξοικειωμένος με το θεωρητικό υπόβαθρο και τη σημειογραφία κάθε άσκησης. Τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται στο βιβλίο αντιστοιχούν στα πιο διαδεδομένα της θεωρητικής φιλολογίας, τόσο στο σύστημα των βαθμίδων όσο και στο Λειτουργικό σύστημα.

Πρακτική εξάσκηση της αρμονίας στο πιάνο
Στην πρακτική εξάσκηση της αρμονίας στο πιάνο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση. Ο μαθητής μπορεί να προεκτείνει τις μελωδικές ασκήσεις στο πιάνο, αυτοσχεδιάζοντας με βάση τους δοσμένους αρμονικούς σκελετούς ή επεκτείνοντάς τους, χρησιμοποιώντας ένα χαρακτηριστικό μουσικό μοτίβο. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, η εξοικείωση με το μέρος του πιάνου είναι ιδιαίτερα βοηθητική για την κατανόηση του μουσικού περιεχομένου και την ακριβή από πλευράς τονικού ύψους απόδοση των ασκήσεων.
Ευχαριστώ θερμά τον Καθηγητή Θόδωρο Αντωνίου, συνθέτη, μαέστρο, παιδαγωγό, και πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργοών για τον πρόλογο του βιβλίου.
Στο βιβλίο αυτό κατέθεσα υλικό το οποίο στο μεγαλύτερό του μέρος, δίδαξα και μοιράστηκα με αρκετούς από τους μαθητές μου. Θα ήθελα να τους εκφράσω τις ευχαριστίες μου, γιατί μαζί τους συστηματοποίησα όλα αυτά τα χρόνια τη γνώση που παρέχεται σε αυτό το βιβλίο.
Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τις μαθήτριές μου, καθηγήτριες μουσικής Ευαγγελία Ηλιοπούλου και Άννα Βολπάνου για τη συμβολή τους στις διορθώσεις των ελληνικών κειμένων και τις γενικότερες παρατηρήσεις τους.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες εκφράζω στο γιο μου Στρατή και τη σύζυγό του Ντολόρες για τη μετάφραση στα Αγγλικά και τις γενικότερες παρατηρήσεις τους, στην κόρη μου Γεωργία για την ενθάρρυνσή της και στη σύζυγό μου Γιώτα για την πολύτιμη συμπαράστασή της στους αγώνες της ζωής μου.
Εύχομαι το βιβλίο αυτό να γίνει ένα πολύτιμο εργαλείο σε όσους θέλουν να γνωρίσουν και να διδάξουν την τέχνη της μουσικής και την τεχνική της.

Δημήτρης Μηνακάκης
Άγιος Δημήτριος – Νοέμβριος 2008

Πρόλογος Θ. Αντωνίου

Μελέτησα με πολύ ενδιαφέρον το «Εγχειρίδιο Ακουστικών Δεξιοτήτων» του συναδέλφου Δημήτρη Μηνακάκη. Είναι μια πλήρης μεθοδολογία ανάπτυξης, ελέγχου και βελτιοποίησης των ακουστικών δεξιοτήτων των μουσικών. Το βιβλίο αυτό έρχεται να προσθέσει σοβαρή και συστηματική εκπαιδευτική μελέτη με πρακτικές εφαρμογές και σύγχρονες αντιλήψεις που οδηγούν στη καλυτέρευση του «αυτιού» του νέου σπουδαστή και επαγγελματία μουσικού. Πολύ σημαντικό το γεγονός ότι το βιβλίο είναι γραμμένο στα ελληνικά και στα αγγλικά. Αυτό διευκολύνει πολύ και μουσικούς που δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα. Επομένως θα μπορούσε να γίνει ουσιαστικό βοήθημα και για αγγλόφωνους φοιτητές και μουσικούς. Χρησιμοποιεί επιτυχώς τους ανάλογους όρους στην αγγλική γλώσσα και κινείται με πολύ προσοχή, συστηματικά και προοδευτικά, από απλές σε πιο πολύπλοκες ασκήσεις που καλύπτουν όλο το φάσμα της μουσικής εκπαίδευσης. Αποτελεί μια βοήθεια για το νέο μουσικό, να εξελιχθεί και να μπορεί να αναγνωρίζει ακουστικά τη μουσική.

Ο Δημήτρης Μηνακάκης με πολυετή επιτυχή εκπαιδευτική πείρα, είναι ίσως από τους πιο ενδεδειγμένους που μπορούν να χειριστούν τόσο σοβαρά θέματα και να συμβάλλουν πολύ θετικά και ουσιαστικά στη μουσική εκπαίδευση. Ελπίζω και εύχομαι το εγχειρίδιο αυτό να γίνει στενός σύντροφος των νέων μουσικών. Έχουν πολλά να ωφεληθούν. Προσωπικά θέλω να ευχαριστήσω τον Δημήτρη Μηνακάκη γιατί η σοβαρότητά του και οι εκπαιδευτικές του ανησυχίες μας βοηθούν όλους στο διδακτικό μας έργο.

Θ. Αντωνίου

Πρόλογος Δ. Μηνακάκη

Η πρώτη βιωματική προσέγγισή μου στη Mουσική έγινε μέσα από την ψαλτική τέχνη. Εν συνεχεία σπουδάζοντας Βυζαντινή Μουσική αισθάνθηκα και βίωσα την a Capella απόδοση μιας μελωδικής καμπύλης και τις προϋποθέσεις για τη σωστή απόδοση – συχνά ιδιαιτέρως – λεπτών διαστηματικών αποχρώσεων.
Όταν αργότερα άρχισα να μελετώ ευρωπαϊκή μουσική οι ήδη αρκετές εμπειρίες μου από το χώρο της Βυζαντινής Μουσικής με ακολούθησαν. Από όλους τους μουσικούς χώρους όμως προσπάθησα, από πολύ νωρίς, να συλλέγω και να συστηματοποιώ όλες τις πληροφορίες όσο καλύτερα μπορούσα, τόσο για τη δική μου συγκρότηση όσο και για την στήριξη των μαθητών μου. Συγκέντρωσα αυτή την εμπειρία και γνώση στο βιβλίο που έχετε στα χέρια σας.
Σε όλα τα επί μέρους κεφάλαια υπάρχουν ασκήσεις αυξανόμενης δυσκολίας, χρήσιμες για μαθητές και δασκάλους, προσφέροντας μία μέθοδο διδασκαλίας και αυτοδιδασκαλίας, σε ό,τι αφορά στην ανάπτυξη, στον έλεγχο και βελτιστοποίηση των ακουστικών δεξιοτήτων.
Για την εκφορά και αναγνώριση των μελωδικών διαστημάτων ξεκινώντας από τα διαστήματα 2ης και 3ης προσεγγίζουμε σταδιακά όλες τις διαστηματικές σχέσεις των απλών διαστημάτων.
Η μουσική υπαγόρευση περιλαμβάνει επίσης ασκήσεις διαφορετικού επιπέδου δυσκολίας από τις οποίες μπορεί να επιλέγει ο μαθητής ή ο δάσκαλος, ο οποίος καθοδηγεί το μαθητή.
Για τις πιο σύνθετες ασκήσεις ο μαθητής μπορεί να ασκείται αρχικά στη ρυθμική τους απαγγελία μέχρι να αισθανθεί απόλυτη εξοικείωση με τις ρυθμικές δυσκολίες της κάθε άσκησης.
Στις δίφωνες ασκήσεις μουσικής υπαγόρευσης παίζουμε αρχικά τη βαρύτερη φωνή και τραγουδάμε την οξύτερη και το αντίστροφο. Όταν εργαζόμαστε σε ομάδες τραγουδάμε εναλλάξ το βαρύτερο και οξύτερο μέρος. Στις περιπτώσεις που οι ασκήσεις ξεπερνούν την έκταση της φωνής μας μεταφέρουμε το τμήμα της άσκησης που μας δυσκολεύει μία οκτάβα οξύτερα ή βαρύτερα.
Ιδιαιτέρως χρήσιμη είναι και η άσκηση της εσωτερικής ακοής. Παίζουμε τη μία φωνή και προσπαθούμε να αναπαράγουμε με το εσωτερικό αυτί την άλλη. Επίσης, παρατηρούμε προσεκτικά το μουσικό κείμενο και προσπαθούμε να το αναπαράγουμε εσωτερικά. Η προσπάθεια αυτή στην αρχή μπορεί να έχει μικρά αποτελέσματα, αλλά προϊόντος του χρόνου θα αποκτήσουμε την αναγκαία, για ένα μουσικό, ικανότητα της εσωτερικής ακοής.
Ιδιαιτέρως σημαντικές είναι οι ασκήσεις των τριχόρδων, τετραχόρδων και πενταχόρδων που είναι μια πρώτη μορφή οριζόντιας οργάνωσης της μουσικής σε σύνολα, με λειτουργική συνάφεια.
Κάθε ενότητα περιλαμβάνει και τις κατάλληλες μελωδικές ασκήσεις οι οποίες πρέπει να απαγγέλλονται με την αναγκαία αρμονική υποστήριξη, η οποία άλλωστε σε αρκετές περιπτώσεις υποδεικνύεται. Δεν πρέπει όμως, ο δάσκαλος ή ο μαθητής, όταν συνοδεύει τις ασκήσεις που απαγγέλει, να εκτελεί τη μελωδία.
Οι ασκήσεις στο σχετικό Σολ – Φα σύστημα είναι αρκετά βοηθητικές για τη συνειδητοποίηση των διαστηματικών σχέσεων, ωστόσο είναι προτιμότερο να ασκηθούμε να απαγγέλλουμε τις διαστηματικές σχέσεις μεταξύ των φθόγγων προφέροντας μια συλλαβή. Οι μελωδικές τροπικές ασκήσεις μπορούν να τραγουδηθούν είτε με το σχετικό Σολ – Φα σύστημα, είτε με τον παραδοσιακό τρόπο, είτε προφέροντας μια συλλαβή ή ένα φωνήεν.

Η κάθετη οργάνωση του ήχου σε συγχορδίες, ξεκινά με τις τριαδικές συγχορδίες για να προχωρήσει στην τετράφωνη ανάπτυξή τους.
Δίδεται μεγάλη σημασία στο κατάλληλο θεωρητικό υπόβαθρο, διότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της αρμονικής υφής και της αλληλουχίας των συγχορδιών.
Υιοθέτησα από πλευράς συμβόλων τα πιο καθιερωμένα και λειτουργικά σύμβολα τόσο στο σύστημα των βαθμίδων όσο και στο Λειτουργικό σύστημα.
Στην πρακτική εξάσκηση της αρμονίας στο πιάνο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση. Μπορούμε να προεκτείνουμε τις ασκήσεις στο πιάνο, αυτοσχεδιάζοντας, με βάση τους αρμονικούς σκελετούς που σας δίδονται ή προεκτείνοντάς τους. Μπορούμε να χρησιμοποιούμε ένα χαρακτηριστικό μοτίβο, προβάλλοντάς το στη δοσμένη αλληλουχία συγχορδιών. Ο τρόπος αυτός μας προσφέρει ευκαιρίες για δημιουργική εργασία και μας βοηθά στην πιο γρήγορη και αποτελεσματική κατάκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου υπάρχουν ασκήσεις βοηθητικές για την εξοικείωση με το δωδεκάφθογγο και ατονικό ιδίωμα.

Όταν έχουμε ανεπτυγμένη πιανιστική δεξιοτεχνία θα μελετούμε επαρκώς το μέρος του πιάνου για να έχουμε καλύτερη εξοικείωση με τη μουσική γλώσσα των ασκήσεων. Μπορούμε επίσης να ακούσουμε αρκετές φορές τις εκτελέσεις των συγκεκριμένων ασκήσεων, να εντοπίσουμε τις βοηθητικές εισόδους, οι οποίες αρκετές φορές υποδεικνύονται, ώστε να μπορέσουμε να απαγγείλουμε με τονική ακρίβεια τις ασκήσεις.
Ευχαριστώ θερμά τον πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών κ Θόδωρο Αντωνίου, καθηγητή, συνθέτη, μαέστρο, μουσικοπαιδαγωγό, για τον κόπο που κατέβαλε να μελετήσει το βιβλίο μου αυτό και να το προλογίσει. Τα θετικά του σχόλια με τιμούν ιδιαίτερα.
Στο βιβλίο αυτό κατέθεσα υλικό το οποίο στο μεγαλύτερό του μέρος, δίδαξα και μοιράστηκα κατά περιόδους με αρκετούς από τους μαθητές μου.
Θα ήθελα να εκφράσω στους μαθητές μου τις ευχαριστίες μου, γιατί μαζί τους συστηματοποίησα όλα αυτά τα χρόνια τη γνώση που παρέχεται στο παρόν πόνημα.
Ευχαριστώ τις καθηγήτριες μουσικής και μαθήτριές μου Ίλια Ηλιοπούλου, για τη συμβολή της στις διορθώσεις των ελληνικών κειμένων, και Άννα Βολπάνου για τις παρατηρήσεις της.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες εκφράζω στο γιό μου Στρατή για τις ποικίλες και σημαντικές διορθώσεις και παρατηρήσεις του στη διάρθρωση της ύλης, και για τις μεταφράσεις των κειμένων. Σημαντική ήταν και η συμβολή της νύφης μου Dolores στη μετάφραση των κειμένων και την ευχαριστώ θερμά..
Ευχαριστώ επίσης θερμά την κόρη μου Γεωργία για την ενθάρρυνση που μου παρείχε και ασφαλώς τη σύζυγό μου Γιώτα για την πολύτιμη συμπαράστασή της στη χαρά και στον αγώνα της ίδιας μου της ζωής.
Διατηρώ την ελπίδα ότι το βιβλίο αυτό θα γίνει ένα πολύτιμο εργαλείο, σε όσους θέλουν να διδάξουν και να γνωρίσουν την τέχνη της μουσικής και την τεχνική της.